İster insan ister hayvan olsun, tüm türler karşı cinsi etkilemek için çeşitli şekillerde kur yapar. Türümüz bu bağlamda, nezih akşam yemekleri ya da gün batımında sahilde yapılan yürüyüşleri tercih ederken, ateşböceklerinin dünyasında bu işler yanıp sönen ışıklarla ‘sinyal vererek’ yürür.

Ne kadar romantik değil mi?

İki binden fazla tanımlanmış türe sahip ‘elateroid’ bir böcek ailesi olan ‘Lampyridae’ ya da ‘ateşböcekleri’, yanıp sönen sinyaller verebilen ışık organlarına sahip oldukça geniş bir familyadır.

IŞIK ORGANI NEDİR?

Ateşböceklerinin ışık organı, onlar daha larva halindeyken karın bölgelerinde oluşur. Onlar büyüdükçe karınlarında, ışık organlarına ev sahipliği yapan ‘ventrit’ adlı kısım gelişir.

ATEŞ BÖCEKLERİ NASIL IŞIK YAYAR?

Ateşböceklerinde ışık, ‘luciferin’ adı verilen bir molekülün, ‘luciferaz’ adlı enzimle, oksijenli ortamda tepkimeye girmesiyle gerçekleşir. 

Bu durumda, önce lusiferaz enzimi üretilir, uygun yere taşınır ve söz konusu enzimin böcekte bulunan luciferin molekülü ile reaksiyona girmesiyle de ışık enerjisi ortaya çıkar.

Bu noktada, şu ilginç bilgiyi de paylaşmak gerekir: Lux ya da lucis Latincede ışık anlamına gelir. Lucifer ise ‘ışık getiren’ demektir. Bu kullanım da aynı kökten türemiştir, çünkü bu moleküller karanlıkta ışık üretmektedir.

Lucifer aynı zamanda, Hristiyan teolojisinde ‘şeytan‘ı sembolize etmektedir.

Konumuza geri dönecek olursak… Ateşböceklerinin ışık yayma sürecine ‘biyolüminesans’ adı verilir. Bu sürecin gerçekleşebilmesi için “Luciferin molekülü, lusiferaz enziminin etkisiyle oksitlenir ve bu oksidasyon sürecinde de enerji açığa çıkar.” Enerji açığa çıktığında ise ışık parlaması meydana gelir.

Ateşböceklerinin yanı sıra bazı köpek balıkları, mürekkep balıkları ve kopepod olarak bilinen deniz kabukluları da aynı yöntemle ışık yayar.

PEKİ, ATEŞ BÖCEKLERİ NEDEN IŞIK YAYAR?

Ateş böcekleri, bu ışığı genellikle iletişimde veya eş bulmada kullanır. Başka bir deyişle; geceleri izlemekten keyif aldığımız ışık sinyalleri, ateşböceklerinin birbirine gönderdiği ‘çiftleşme çağrılarıdır’.

Kabul edelim, bu da son derece romantik…

Öte yandan, çok fonksiyonlu bu ışık aynı zamanda, avcıları uzak tutmaya da yarar. Ateşböcekleri, yırtıcılara karşı korunmak için de ışık yayar. Ayrıca, bazı türlerin tadı kötü veya zehirlidir, bu da onları avcılara karşı korur.

ATEŞ BÖCEKLERİ HAKKINDA BİLİNMEYENLER…

Ateşböceklerinin ürettiği ışık, neredeyse yüzde 100 enerji verimliliği ile üretilen soğuk ışıktır. Bu da “hiçbir ısı kaybı olmadan ışık ürettikleri” anlamına gelir.

MİTOLOJİK ANLAMI

Ateşböcekleri, kısa ömürlerinden ötürü birçok kültürde “umudun ve geçici güzelliğin sembolü” olarak kabul edilir…

“KUSURSUZ MEKANİZMA…”

IFLScience’ta yayınlanan habere göre araştırmacılar, embriyonik (ilk evre) gelişim dönemi sırasında farklı hücrelerin konumlarını kontrol eden “ateşböceği genlerini” mercek altına aldı ve şaşırtıcı sonuçlarla karşılaştı.

Nature Communications adlı hakemli bilimsel dergide yayınlanan araştırmaya göre, ateşböceklerinin sahip olduğu AlABD-B geninin, ışık organlarının gelişiminde kritik bir öneme sahip olduğu tespit edildi.

Dahası; ALAntp, AlRepo ve AlAp2 adlı diğer üç genin de “ışık organının flaş kontrolünde kullanıldığı” tespit edildi.

Günümüzde ateşböceklerinin doğal davranışları bozulmakta, yaşam alanları yok olmakta ve nüfusları hızlı bir şekilde azalmakta. Türleri ise başta ışık kirliliği ve kimyasal kullanım nedeniyle tehdit altında.

Sahi… Sizce de son yıllarda, özellikle de büyük kentlerde, ateşböceklerine daha az rastlamıyor muyuz?